Đau nhức vùng cổ, ngực, sặc thức ăn, nghẹn thức ăn, giọng khàn,… là những triệu chứng thường gặp khi dây thần kinh số 10 bị tổn thương. Vậy dây thần kinh số 10 là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị tổn thương dây thần kinh số 10 ra sao?
Bài viết dưới đây sẽ giải đáp tất cả những thắc mắc trên, giúp bạn hiểu rõ hơn về dây thần kinh số 10 và có biện pháp phòng ngừa, điều trị hiệu quả khi dây thần kinh này bị tổn thương.
Dây thần kinh số 10 (Dây thần kinh lang thang)
Giải phẫu
Dây thần kinh lang thang (tên cũ: thần kinh phế vị, tiếng Anh: vagus nerve, tiếng Pháp: le nerf vague) là thần kinh sọ thứ mười trong tổng số 12 đôi dây thần kinh sọ, viết tắt là CN X. Đây là dây thần kinh lớn nhất trong số các dây thần kinh sọ, với chiều dài khoảng 45 cm.
Dây thần kinh lang thang bắt nguồn từ não thất IV, đi qua lỗ tĩnh mạch cảnh ở nền hộp sọ. Sau đó, nó đi xuống cổ, qua thành ngực và bụng, chi phối các cơ quan, tuyến và cơ quan cảm giác ở các vùng này.
Dây thần kinh lang thang có thể được chia thành ba đoạn:
Đoạn cổ: Dây thần kinh lang thang đi xuống cổ, phân chia thành hai nhánh:
- Nhánh hầu họng: Chi phối vận động cơ hầu họng, cơ khẩu cái mềm, cơ đá lưỡi và cảm giác lưỡi.
- Nhánh thanh quản: Chi phối vận động dây thanh âm.
Đoạn ngực: Dây thần kinh lang thang phân chia thành nhiều nhánh nhỏ, chi phối vận động và cảm giác các cơ quan trong ngực, bao gồm tim, phổi, thực quản, dạ dày, gan, tụy, ruột non, ruột già.
Đoạn bụng: Dây thần kinh lang thang phân chia thành nhiều nhánh nhỏ, chi phối vận động và cảm giác các cơ quan trong bụng, bao gồm ruột già, bàng quang, cơ quan sinh dục.
Chức năng
Dây thần kinh lang thang có vai trò quan trọng trong điều hòa hoạt động của các cơ quan nội tạng, bao gồm:
- Hệ tim mạch: Dây thần kinh lang thang điều hòa nhịp tim, huyết áp, và lưu lượng máu đến các cơ quan.
- Hệ tiêu hóa: Dây thần kinh lang thang điều hòa nhu động ruột, co bóp dạ dày, và tiết dịch tiêu hóa.
- Hệ hô hấp: Dây thần kinh lang thang điều hòa nhịp thở, giãn phế quản, và tiết dịch phế quản.
- Hệ tiết niệu: Dây thần kinh lang thang điều hòa chức năng thận và bàng quang.
- Hệ sinh dục: Dây thần kinh lang thang điều hòa chức năng sinh sản.
Ngoài ra, dây thần kinh lang thang còn có các chức năng cảm giác, bao gồm:
- Cảm giác ở lưỡi, hầu họng, thanh quản, và da mặt.
- Cảm giác ở các cơ quan nội tạng.
Các bệnh lý thường gặp
Các bệnh lý thường gặp liên quan đến dây thần kinh lang thang bao gồm:
Tổn thương dây thần kinh lang thang: Tổn thương dây thần kinh lang thang có thể do nhiều nguyên nhân, bao gồm tai nạn, chấn thương, phẫu thuật, bệnh lý thần kinh,…
Viêm dây thần kinh lang thang: Viêm dây thần kinh lang thang là tình trạng viêm nhiễm dây thần kinh lang thang. Viêm dây thần kinh lang thang có thể do nhiễm virus, vi khuẩn, ký sinh trùng,… Viêm dây thần kinh lang thang có thể gây ra các triệu chứng tương tự như tổn thương dây thần kinh lang thang.
U dây thần kinh lang thang: U dây thần kinh lang thang là tình trạng xuất hiện khối u ở dây thần kinh lang thang. U dây thần kinh lang thang có thể là lành tính hoặc ác tính.
Triệu chứng tổn thương, liệt dây thần kinh sọ não 10
Tổn thương hoặc liệt dây thần kinh lang thang có thể gây ra nhiều triệu chứng ảnh hưởng đến nhiều cơ quan khác nhau.
Triệu chứng tổn thương dây thần kinh lang thang
Triệu chứng tổn thương dây thần kinh lang thang có thể được chia thành hai nhóm chính:
Triệu chứng do tổn thương nhánh vận động:
- Khàn tiếng, nói khó
- Nuốt khó, sặc, nghẹn thức ăn
- Rối loạn nhịp tim, tim đập nhanh
- Hạ huyết áp
- Suy giảm chức năng hô hấp
Triệu chứng do tổn thương nhánh cảm giác:
- Đầy bụng, khó tiêu
- Rối loạn tiêu hóa
- Đầy hơi, chướng bụng
- Tiêu chảy
Triệu chứng liệt dây thần kinh lang thang
Liệt dây thần kinh lang thang là một tình trạng nghiêm trọng, có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời. Triệu chứng liệt dây thần kinh lang thang bao gồm:
- Khàn tiếng, nói khó, không nói được
- Nuốt khó, sặc, nghẹn thức ăn
- Nôn mửa
- Rối loạn nhịp tim, tim đập nhanh
- Hạ huyết áp
- Suy giảm chức năng hô hấp
Chẩn đoán và điều trị
Chẩn đoán các bệnh lý liên quan đến dây thần kinh lang thang thường dựa trên các triệu chứng lâm sàng, kết quả khám thần kinh, và các xét nghiệm cận lâm sàng, chẳng hạn như chụp cộng hưởng từ não (MRI) và điện não đồ (EEG).
Điều trị các bệnh lý liên quan đến dây thần kinh lang thang phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Ví dụ, viêm dây thần kinh lang thang thường được điều trị bằng thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) hoặc corticosteroid. U dây thần kinh lang thang thường được điều trị bằng phẫu thuật. Chấn thương dây thần kinh lang thang thường được điều trị bằng vật lý trị liệu.
Phòng ngừa
Để phòng ngừa tổn thương dây thần kinh lang thang, cần thực hiện các biện pháp sau:
- Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc-xin cần thiết, đặc biệt là vắc-xin phòng viêm não.
- Tránh tiếp xúc với các chất độc hại, chẳng hạn như thuốc trừ sâu, hóa chất, và khói thuốc.
- Chú ý giữ ấm cho cơ thể, đặc biệt là trong mùa đông.
- Chế độ ăn uống lành mạnh, cân bằng, và đầy đủ chất dinh dưỡng.
Tổng kết
Dây thần kinh lang thang là một dây thần kinh quan trọng, có vai trò quan trọng trong điều hòa hoạt động của các cơ quan nội tạng. Tổn thương dây thần kinh lang thang có thể gây ra nhiều triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào vị trí và mức độ tổn thương.
